Unesco Dünya Miras Listesine Seçilme Kriterleri toplam 10 maddeden oluşuyor. Bunlardan 6’i Kültürel Ölçüler geri kalan 4’i ise Doğal Kriterler olmak üzere 10 maddeye göre seçilmektedir.
Bu yazıda bu 10 maddenin neler olduğundan ve ülkemizde bulunan 18 Unesco Dünya Mirasımızın bu 10 maddenin hangilerine göre seçildiğinden bahsedeceğim. Yazının sonunda Petra Antik Kenti, Machu Picchu çok bilinen Unesco Dünya Miraslarının hangi maddelerin hangisi kapsamında seçildiğinden bahsedeceğim.
Unesco Dünya Mirası
Dünya Mirası, 21 Unesco ülkesini oluşturduğu Dünya Komitesi tarafından her yıl güncellenmektedir.
Unesco Dünya Mirası Seçimi Neye Göre Yapılıyor
2004 yılına kadar kültürel miras için 6, doğal miraslar için 4 ölçüt bulunuyordu. 2005’te yapılan toplantıdan sonra 10 kriterden oluşan tek bir liste haline getirildi.
Aday gösterilen alanlar üstün evrensel değere sahip olmalı ve 10 kriterden en az birine sahip olmalıdır.
Unesco Dünya Miras Listesine Seçilme Kriterleri
Kültürel ölçütler
1- Yaratıcı insan dehasının ürünü olması
Hekatomnos Anıt Mezarı Ve Kutsal Alanı 1,3 ve 4. kriterleri karşılayarak Dünya Geçici Mirası Listesi’ndedir.
Tac Mahal sadece 1. kriterle kalıcı listeye girmiştir. Dünyada 3 yer vardır sadece 1. kriter ile bu kalıcı listeye giren. Diğer yapılar Sidney Opera Binası ve Preah Vihear Tapınağı.
2 – Belli bir zaman diliminde veya kültürel mekanda, mimarinin veya teknolojinin, anıtsal sanatların gelişiminde, şehirlerin planlanmasında veya peyzajların yaratılmasında, insani değerler arasındaki önemli etkileşimi göstermesi
Niğde’nin Tarihi Anıtları, Muğla Beçin Ortaçağ Kenti ve Perge Antik Kenti 2. kritere göre Dünya Geçici Miraslar Listesi’ndedir.
Ermenistan’da bulunan Geğard Manastırı sadece 2. kriteri sağlayarak kalıcı listededir.
3 – Kültürel bir gelenek veya yaşayan ya da kayıp bir uygarlığın tek veya en azından istisnai tanıklığını yapması
Beypazarı Tarihi Evleri 3. kritere göre Dünya Mirası Geçici Listesi’ndedir.
Azerbaycan’da bulunan Kobustan Millî Parkı sadece 3. kriteri sağlayarak kalıcı listededir.
4 – İnsanlık tarihinin bir veya birden fazla anlamlı dönemini temsil eden yapı tipinin ya da mimari veya teknolojik peyzaj topluluğunun değerli bir örneğini sunması
Diyarbakır Kalesi ve Hesvel Bahçeleri 4. kriter ile Dünya Mirası listesindedir.
Gürcistan’daki Gelati Manastırı da 4. kriterle kalıcı listededir.
5 – Bir veya daha fazla kültürü temsil eden geleneksel insan yerleşimine veya toprağın kullanımına ilişkin önemli bir örnek sunması ve özellikle bu örneğin, geri dönüşü olmayan değişimlerin etkisiyle dayanıklılığını yitirmesi
Kayseri’de bulunan Korkmaz Vadisi 5. kritere göre geçici dünya mirasları listesindedir.
Macaristan’daki Hollókő Eski Evleri sadece 5. kriterle kalıcı listededir.
6 – İstisnai düzeyde evrensel bir anlam taşıyan olaylar veya yaşayan gelenekler, fikirler, inançlar veya sanatsal ve edebi eserlerle doğrudan veya somut olarak bağlantılı olması
Bergama 1,2,3,4 ve 6. kriterleri karşılayarak Dünya Mirası Listesi’ndedir.
Bulgaristan’da bulunan Rila Manastırı sadece 6. kriterle kalıcı listededir.
Doğal kriterler
Galápagos Adaları doğal kriterlerde bulunan 4 kriteri de sağlayarak
7 – Doğanın bir harikasına veya eşsiz bir güzelliğe ve estetik öneme sahip doğal alanlar olması
Pamukkale(3,4 ve 7.) ve Kapadokya(1,3,5 ve 7.) kriteri karşılayarak kalıcı miras listesindedir.
Çin’deki Sanqing Dağı sadece 7. kriterler kalıcı listededir.
8 – Yaşamış canlıların kalıntıları, devam eden jeolojik olaylar ve yer şekillerinin gelişimi gibi Dünya’nın doğal tarihine ilişkin eşsiz önemde bilgilere sahip olması
Arjantin’deki Talampaya Millî Parkı sadece 8. kriteri karşılayarak kalıcı listededir.
9 – Ekolojik ve biyolojik olarak hala bozulmamış bir karasal, denizsel veya tatlı su ekosistemine veya önemli hayvan ve bitki topluluklarına ev sahipliği yapması
Karpatlardaki ve Avrupa’nın Diğer Bölgelerindeki İlkel Kayın Ormanları (13 ülkedeki ormanlar) 9. kriteri sağlayarak kalıcı miras listesindedir.
İran’daki Hazar Hyrkania karma ormanları sadece 9. kriterle kalıcı listededir.
10 – Özellikle tehlikedeki veya bilimsel açıdan önemli bir biyolojik çeşitlilik için en önemli ve en belirgin doğal habitatlara ev sahipliği yapması
Valdés Yarımadası’nda deniz aslanlarıyla birlikte yarımada 10. kritere göre kalıcı listeye girmiştir.
Unesco sitesindeki interaktif haritayla bu kriterleri tek tek ya da istediğiniz gibi arama yaparak örneklendirebilirsiniz.
Türkiye UNESCO Dünya Kültür Miras Listesi
Türkiye’de bulunan 18 Mirasımız hakkında yazığım yazıya aşağıdan ulaşabilirsiniz.
Türkiye UNESCO Dünya Kültür Miras Listesi
Bu 18 mirasımızın yukarıda bahsettiğim 10 kriterin hangilerini karşıladığını gösterecek şekilde bir tablo hazıladım.
Yukarıdaki tablodan Türkiye’de bulunan 18 Unesco Dünya Mirası’nın hangi kriterlere göre seçildiğini görebilirsiniz. Yukarıdaki tablodan bahsetmek istiyorum.
- Göreme ve Kapadokya bölgesi ve Hierapolis-Pamukkale karma bölgelerdir.
- 10 kriterin 5 tanesi karşılayan Bergama listededir.
- Diyarbakır Kalesi ve Hesvel Bahçeleri ise sadece 1 kriteri karşılayarak dünya miras listesine girmiştir.
- Farklı miraslarımız 10 kriterin 7’sini karşılamıştır.
- Türkiye’de yer alan 18 kalıcı mirasın 16 kültürel, 2 tanesi karmadır. Bundan dolayı doğal kriterlerde sadece bu özelliği ile girmiş kalıcı mirasımız yoktur.
Türkiye Unesco Geçici Listesi
- Akdamar Kilisesi 1,2,3,4 ve 6. kriteri karşılayarak listeye geçici listededir.
- Sagalassos Antik Kenti 2. ve 3. kriterli,en uzun seramik merkezi, karşılayarak geçici miras listesindedir.
Unesco Dünya Miras Listesine Seçilme Kriterleri toplam 10 kriterden oluştuğunu yazının başında belirtmiştim. Bu bu maddelerin tek tek neler olduğunu ve bu maddelerin kafamızda daha net olması için sadece 1 kriterle kalıcı ya da geçici listeden olan bölgelerden örnekler verdim. Ben de bu yazıdan sonra tüm kriterleri kafamda şekillendirdim.
Temmuz ayında tüm medyada Hasankeyf haberlerini görmüşsünüzdür. Bazı haberlerde Hasankeyf’in UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne girebilmek için belirlenen 10 kriterden 9’unu karşıladığı yazıyordu.
Sadece 10. maddeyi (Özellikle tehlikedeki veya bilimsel açıdan önemli bir biyolojik çeşitlilik için en önemli ve en belirgin doğal habitatlara ev sahipliği yapması) karşılamayan Hasankeyf ne geçici ne de kalıcı listededir. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın başvurusu olmadığı için UNESCO listesinde değildir. (kaynak)
Başka yazılarda görüşmek üzere.
